بحث 2

بحث

        پیش از بیان و بحث پیرامون نتایج به دست آمده دو نکته قابل ذکر است الف: سخن گفتن از فضائل و رذائل به کارگیری زبانی است که دیگر رواج ندارد. در نوشته های اخلاقی معاصر، اصطلاح ارزش های اخلاقی(1) ترجیح داده می شود.(پدیدارشناسی ص 218)

ب: به تعبیر هوسرل ارزش های اخلاقی ذاتا از سنخ عاطفه و اراده تلقی می شود.(همان ص 17) چرا که با روح و روان آدمی سر و کار دارد. بنابراین مسائل اخلاقی صرفا جنبه ی آموزشی ندارد. و نیاز به انگیزش بالا داشته و با ظرافت های خاص خود قابل اجرا است. حال با توجه به این دو پیش فرض باید گفت:

      ترابط مأنوس و مألوف استاد و دانشجو در قالب اصول و هنجارهای اخلاقی بروز می کند و آسیب های رفتاری نیز در همین راستا شکل می گیرد. البته این نکته را نباید از نظر دور داشت که گسست نسل ها تا حدودی این رابطه را دچار چالش می کند. بستر اجتماعی و فضایی که در آن استاد به تحصیل و تحقیق پرداخته، با شرایط و زمانه ای که شاگرد به آموزش مشغول است؛ بسیار متفاوت است و این تفاوت به فاصله گیری و گاه به جبهه گیری و مقاومت در برابر رفتار استاد منجر می شود. اما نقطه ی اشتراک دانشجو و استاد، اصول محکم و ارزش های محوری اخلاق است که نیازمند تعریف مجدد و در نهایت بازباوری و بازپروری آنهاست.

      جدول مفاهیم و مضامین حاصله در خصوص راهکارهای مواجهه با چالش های اخلاقی از نظر اعضای هیأت علمی، گواه صادقی بر این معناست که استاد و دانشجو از مجموعه ای از ارزش های اخلاقی مشترک برخوردارند. و با تکیه بر آنها می توانند به تقویت نقاط اشتراک پرداخته و در مرتبه ی بعد به پرورش آن ارزش ها همت گمارند. چنان که در این تقسیم بندی مشاهده می شود ما با یک روند منطقی در جهت بازسازی رفتارهای چالشی در حوزه ی اخلاق مواجه هستیم.

     در مرحله ی نخست سه گزینه ی اخلاق محوری در مدیریت و اخلاق محوری در ارزشیابی و مدیریت دانش اخلاقی برای بنیانی کردن ارزش های اخلاق، امری ضروری است و این مهم به عهده ی اساتید و کارشناسان آموزش است. چنان که مبنای منطقی در ارزیابی اساتید توسط دانشجویان، رعایت اصول و موازین اخلاقی است. از طرفی اخلاق یک علم محسوب می شود و نیازمند به آموزش و پرورش دارد. "بین ارزش های حرفه ای و ارزش های اخلاقی یک سازمان باید تفکیک قائل شد. ارزش های اخلاقی در واقع مبیّن مسئولیت های اخلاقی هستند"(اخلاق حرفه ای ص 147) و اعضای هیأت علمی باید بر فلسفه، هنجارها و کارکرد اخلاق به عنوان سه پایه ی اصلی فلسفه اخلاق، اشراف داشته باشند.

   در مرحله ی دوم اساتید و دانشجویان ضرورت دارد به پذیرش و باور ارزش های اخلاقی برسند. و این مهم با سه عنصر ایجاد انگیزه، افزایش حساسیت و معنویت تحقق می یابد. کانت یکی از معدود کسانی است که اصل انگیزه و تأثیر آن را در ارزشمندی عمل اخلاقی مطرح کرده است. او انگیزه ی نیک را تنها خوب ذاتی می داند. زیرا انگیزه ی خوب، عنصری است که خوبی اش تنها به خاطر خودش است نه برای امر دیگری. بنابراین اعمال، ارزشمندی خود را از انگیزه که خوبی اش ذاتی است؛ می گیرند. کانت این انگیزه را انجام وظیفه و انجام عمل بر طبق قانون عقل می داند.(بنیاد مابعد الطبیعه اخلاق ص 13)

       آیر معتقد است در گزاره های اخلاقی باید احساس گرایی حضور داشته باشد. او می گوید حضور نهادی اخلاقی در یک گزاره چیزی به محتوای واقعی آن نمی افزاید. اگر من به کسی بگویم شما با سرقت آن پول ها کار نادرستی کردید؛ چیزی بیش از این نگفته ام که فرضا به صرف گفتن شما آن پول ها را سرقت کرده اید. گفته بودم و در افزودن این که این عمل نادرست است صرفا ناخرسندی(تقبیح) اخلاقی خودم نسبت به آن عمل را ابراز کرده ام(فلسفه اخلاق در قرن بیستم ص 106)

       لازم به ذکر است که معنویت و دین به عنوان پدیده ای فراتر از اخلاق نیز الزامی است. زیرا اگرچه اخلاق در ذات خویش نیاز به تصور هیچ غایتی بیرونی به عنوان دلیل و زمینه ساز خود ندارد اما تصور یک غایت بیرونی به عنوان نتیجه ی تعین اراده ی خیر برای اخلاق ضروری است.(Religion.p34 )

       اما در مرحله ی سوم لازم است ارزش های اخلاقی را پرورش داد. و آن هم با ترویج اخلاقیات، معرفی الگوها و انعکاس ارزش ها امکان پذیر است. شیوه های رایج در آموزش اخلاق در جامعه ی ما یادگیری مستقیم(2) است. و این شیوه فاقد کارایی لازم می باشد .... شیوه های موثر آموزش اخلاق در سازمان به شیوه های غیر مستقیم هست و در بین آنها دو شیوه ی آموزش حین عمل(3) و آموزش های اجتماعی(4) اهمیت فراوان دارد.(اخلاق حرفه ای ص 387)

       در نهایت اساتید به عنوان یک الگوی عینی می توانند؛ افکار و اعمال دانشجویان را تحت تأثیر خود قرار دهند. از این رو ضروری است اعضای هیأت علمی دانشگاه نسبت به گفتار و رفتار خود خصوصا در محیط دانشگاه حساس باشند و از هر رفتار ناپسند و ناسفته پرهیز نمایند.  

نتیجه گیری نهایی

         از مجموع عناصر تأثیرگذار بر روابط حسنه بین اساتید و دانشجویان می توان به یک جمع بندی رسید و آن این که با آموزش اصول اخلاقی در دانشگاه و شناخت آسیب های اخلاقی، یک آیین نامه یا منشور اخلاقی تدوین شود و هر یک از اساتید و دانشجویان خود را ملزم به انجام و گسترش ارزش های اخلاقی بدانند تا فضایی آرام و بی تنش بر دانشگاه حاکم شود و در گرو آن، تحصیل و تدریس شکل عالی خود را بازیابد.

1-   Moral  Values

2-    Direct Learning

3-    Action Learning

4-    Social Learning

منابع

کانت ایمانوئل، بنیاد مابعد الطبیعه اخلاق، ترجمه حمید عنایت و  علی قیصری، انتشارات خوارزمی 1369

Kant, Religion within the Boundaries of Mere Reason. Cambridge University Press. 1998

وارنوک مری، فلسفه اخلاق در قرن بیستم. مترجم ابوالقاسم فنایی، انتشارات بوستان کتاب، 1387

فرامرز قراملکی، احد، اخلاق حرفه ای، انتشارات مجنون، چاپ دوم، 1383

ماندلباوم، موریس، پدیدارشناسی تجربه اخلاقی، ترجمه مریم خدادادی، انتشارات ققنوس، 1392