فراغتی و کتابی(9)

13- تورق کردن کتب: گاه می شود سراغ اندیشه را از تورق کردن کتاب و نشریه گرفت. خصوصا زمانی که ذهن در یک چارچوب خاص قرار نمی گیرد و عوامل بیرونی آن را آشفته کرده است. انسان موجودی پیچیده و درهم تنیده است. گاه حوادث روزگار او را به پستی و بلندی فرا می خواند و ذهنش را آشفته می کند. تصور می کنم در این نوع حالات، برای رهایی از دغدغه های فکری، باید سراغ تورق کردن کتب را گرفت و اندیشه را با گذر کردن از از باورها سیراب ساخت. در این مرور کردن هم می توان ذهن تنبل و متمایل به استراحت را فعال نگه داشت و هم از سرگرمی های بیهوده پرهیز نمود. در تورق کردن نوعی اندیشه ی لحظه ای در راستای تکمیل داده های پیشینی شکل می گیرد. یعنی افکار گذشته تکمیل و منسجم می شود. در حقیقت با ورق زدن نشریات و کتب، برخی پازل های گم شده ردیابی و ذهن جستجوگر اشباع می شود.

یکی از محاسن در اختیار داشتن کتابخانه ی شخصی و یا حضور در کتابخانه ی دانشگاهی و عمومی همین است. پرسه زدن در کتب برای دستیابی برخی خواسته های فکری امری مهم و ضروروی است. از دیگر راههای رسیدن به این مقاصد تورق اوراق تحقیقی خود و بازنمایی مقالات و یادداشت های خود است.

در ساعاتی که مطالعات روزمره ام دچار مکث و توقف می شد برای پر کردن زمان و تکمیل اطلاعات پیشین، به گشت زنی در کتابخانه می پرداختم. البته تورق با اهداف متنوع صورت می گیرد 1- گاه برای دریافت مطلب جدیدی و افزودن بر مطالب پیشین است و 2- گاه حسب بررسی مقالات مربوط به موضوع تحقیق است و 3- یا بررسی اجمالی مقالات و یادنامه هایی است که مربوط به موضوع مورد مطالعه است. 4- یا اینکه آشنایی اجمالی کتبی است که فرد می خواهد در آینده به مطالعه آن بپردازد و 5- یا حتی گاه می تواند ما را با نویسنده ی جدیدی و یا اثری نو آشنا نماید. و 6- مورد دیگر بررسی کتابی است که درخور تعمق نیست و نگاه اجمالی به نویسنده و کتابش ما را کفایت می کند. همه ی این موارد ششگانه می تواند ما را به تورق کردن کتب گرایش داده و ترغیب نماید.

من هم در این ایام برخی کتابها را سرسری خواندم تا با افکار نویسنده آشنا شوم و یا در جهت تکمیل مطالعاتم از آنها بهره گیرم و یا زمینه ساز مطالعات بعدیم شود. حسن آگاهی اجمالی این است که موجب رغبت به خواندن آن کتاب یا بازداشت از مطالعه آن شود. از طرفی بنا نیست که ما همه کتب را بخوانیم و اگر بخواهیم؛ فرصت خواندنش نداریم لذا به اجمال و تورق بسنده می کنیم. البته این کار را می توان نوعی سرگرمی علمی هم به حساب آورد ذهن فعال اقتضای تنوع و تکثر دارد.

در این فرصت علاوه بر مطالعه چندین کتاب توانستم نشریات و یادنامه ها و کتبی را تورق کنم. و گاه به یادداشتی از آنها اکتفا نمایم. با مرور اینگونه کتابها زیر عنوان "نکته ها" به یادداشت برداری می پردازم. و این را برای ارضای خواسته های ذهنی خود امری ضروری قلمداد می کنم.

نمونه ای از این تورق ها عبارتند از: اسرار عرفانی حج - محمد تقی فعالی، شصت سال خدمت و مقاومت - خاطرات مهندس مهدی بازرگان، خوابگردها - دکتر صفاالدین تبرائیان، هستی و عشق و نیستی - قاسم کاکایی، کتابشناسی توصیفی کلام جدید - مهدی کمپانی زارع، درآمدی بر کلام جدید - هادی صادقی، مباحث پلورالیسم دینی - جان هیک ترجمه ی عبدالرحیم گواهی، اثولوجیا - فلوطین با ترجمه حسن ملکشاهی، جامع الاسرار و منبع الانوار - سید حیدر آملی با ترجمه سید جواد طباطبایی، ابعاد عرفانی اسلام - آنماری شیمل ترجمه ی عبدالرحیم گواهی، شرح شطحیات روزبهان بقلی شیرازی با مقدمه ی هانری کربن، نص انصوص - روزبهان بقلی شیرازی، و......

از میان نشریات مهرنامه و نقد و نظر و مجله دانشکده ی ادبیات را مورد بررسی قرار دادم و از یادنامه ها هم یادنامه علامه طباطبایی و هزاره شیخ طوسی را خواندم.