نقاب خدمت

واژه ی خدمت کاربردی فراوان در میان مردمان و مسئولان دارد. و همین بسامدی کاربرد دلیلی بر معنابخشی آن به زبان ویتگنشتاینی است. یعنی معنای یک کلمه را می توان در کاربردش جستجو کرد. این کلمه در فرهنگ عربی در  قالب های خادم و مخدوم، استخدام و مستخدم آمده است ولی در قرآن  این لفظ نیامده و به جای آن از لغاتی چون احسان و تعاون استفاده شده است که جنبه ی زیباتر و پرمعناتری دارد. اما در احادیث فراوان یافت می شود. به عنوان نمونه می توان حدیث " اخدم اخاک فان استخدمک فلا " که نکته ی زیبای روانشناختی داشته و یا روایت " رئیس القوم خادمهم " که تواضع اجتماعی و اخلاقی رفتار را گوشزد می نمایاند، را یاد نمود.

منظور از ذکر این احادیث، تقدس واژه ای است که به نیت خدایی فرد اشاره دارد اما این واژه مانند دیگر واژگان گاه دچار تلوث و آلودگی شده است. یعنی خدمت به خیانت تبدیل می شود. بروز مشکلات عدیده ای در جامعه ما این مفاهیم و تقابل آنها را بی معنا کرده است. در جهان پیچیده ی امروزی هر حرکتی را نمی توان خدمت تلقی کرد. فضای مجازی گفتار و نوشتار نیز براین آلودگی و لوثی افزوده است از این رو برای حفظ این مفهوم باید از کاربرد رایگان و رایج آن پرهیز نمود.

یادآوری یک نکته هم حائز اهمیت است و آن اینکه خدمت فراتر از وظیفه است چون وظیفه نوعی جبر و ناچاری در آن وجود دارد اما در خدمت نوعی ایثار هم موج می زند. هر چند کاربرد عرفی خدمت بر تلوث این واژه افزوده است اما کاربرد مدیریتی واژگان باید در چارچوب خاص خود باشد. متآسفانه در حوزه ی مدیریتی کشور کاربرد و قدسیت واژه ی خدمت، حساسیت خود را از دست داده و رایگان و شایگان به کار گرفته می شود. و ظرفیت تآثیرگذاری اش تقلیل یافته است.

کتاب خدمت و خیانت روشنفکران جلال آل احمد که پس از غربزدگی نوشته شده است دقیقا القای این معناست که روشنفکران به جای خدمت خیانت می کنند چون از عنصر غربزدگی برخوردارند. شاید روزی برسد که کتابی هم پیرامون خدمت و خیانت مسئولان نوشته شود. و همین مسآله را موشکافی کند.

می دانید کارل گوستاو یونگ، روانکاو مشهور، مفهومی به نام آرکیتیپ(1) دارد که به فارسی کهن الگو و نقاب ترجمه شده است. او می گوید انسانها به صورت ناب و پاک در جامعه ظاهر نمی شوند بلکه همواره نقابی بر چهره می زنند. نقابها فراوانند تصور می کنم یکی از آنها هم نقاب خدمت است که کاربرد مذهبی دارد. نقاب خدمت بر تنبلی ها و خیانت های ما لعاب صحت می زند و پس از انجام کار هم به توجیه آن می پردازیم.

1-Archetype