هشت شب با شبستری(1)

هشت شب با شبستری(1)

      در شب اول پیرامون تجربه های پیامبران و عارفان بحث شد. آیا این تجربه ها قابل توصیف است؟ آیا می‌توان از آنها مطلبی آموخت؟ استاد فرمود: آن طور که استیس در کتاب عرفان و فلسفه گفته است: این تجربه ها قابل درک است و می‌توان برای آنها استدلال کرد. غزالی هم می گوید: برای درک تجربه های پیامبران، فرد باید خودش اندک تجربه ای داشته باشد. هر دو نکته قابل تحلیل و تأمل است. از طرفی ما با عالمی به نام عالم خیال روبرو هستیم. پیامبران و عارفان تجربه خود را تخیل خلاق می نامند. با وجود عالم خیال، می‌توان گفت این اتفاقات در این عالم رخ می دهد. البته نه این که عالم خیال یک جهان دیگری است بلکه عالم واقع فقط این نیست که ما می‌بینیم و درک می‌کنیم. این که برخی این تجربه را توهم خوانده اند؛ درست نیست. چون توهم یعنی ادعا و بیان امری که خلاف واقع است یا چیزی را که موجود پنداشته می‌شود؛ وجود نداشته باشد. چنان که در روان‌شناسی هم به آن اشاره شده است. وقتی مریض می‌گوید من فکر می کنم کسی مرا تعقیب می کند. روانشناس می‌گوید: هذیان می گوید و این گونه نیست که او ادعا می کند.

      درباره ی مرحوم شایگان سخنی رفت و ایشان اشاره کرد که شایگان آدم جامعی بود. خود او تعریف می کرد که نزد علامه طباطبایی نشسته بودم از عالم برزخ سؤال کردم. دستش روی دست من گذاشت و مرا به عالم برزخ برد. پس از لحظاتی وقتی دستش را برداشت من به حالت عادی برگشتم. شایگان به خانه ی ما می آمد و گاهی هم من به خانه ی ایشان می‌رفتم. ما با هم دوست بودیم.

       در دومین شب، صحبت از مطالعات قرآنی شد. استاد گفت: در برلین آلمان موسسه ی قرآنی راه اندازی شده است که در آن سید علی آقایی و خانم خادم الشریعه پیرامون مسائل عهدین و قرآن تحقیق می‌کنند و یک کتاب هم پیرامون وجوه اشتراک و افتراق داستان های پیامبران در قرآن و عهدین منتشر کرده‌اند. این تحقیقات برای گسترش مشترکات ادیان خیلی مهم است. البته در ایران کسانی چون دکتر احمد پاکتچی و محمود واعظی و حیدر عیوضی هم در این باره تلاش‌هایی کرده و آثاری به چاپ رسانده اند. در مجموع رویکرد انطباقی به قرآن  در سال‌های اخیر گسترش یافته است. باز در این زمینه دکتر حسن انصاری نیز تحقیقات بسیار خوبی دارد.

      درباره ی شخصیت کارل یاسپرس سخن رفت؛ فرمود: من در این روزها کتابی که ایشان پیرامون اسپینوزا نوشته است؛ می خوانم. در ضمن ایشان کتابی دارد به نام روانشناسی جهان بینی ها که خیلی خواندنی است. کتاب آگوستین هم یکی از نوشته های اوست که هانا آرنت تز دکتری خود را زیر نظر یاسپرس با نام "مفهوم عشق نزد آگوستین" گرفت.

      شب سوم پیرامون داعش و چگونگی تشکیل دولت اسلامی بحث شد. استاد گفت: برای من خیلی عجیب است که این گروه چگونه به وجود آمد؟ و چه اهدافی را دنبال می کرد؟ یک تحلیل آن است که این گروه با هدایت یهودی ها شکل گرفت. آنها درصدد این بودند که اسلام را مکتبی خشن جلوه دهند و اسلام را به عنوان دین خشونت معرفی کنند. یهودیان در طول تاریخ در اقلیت بوده و همواره درصدد توطئه و نقشه برای ماندگاری خود بوده اند. یهودی ها معمولاً انسان های باهوشی هستند. من در یک سمینار با گروهی از طلاب یهودی برخورد کردم که خیلی مغرور بودند حتی بیشتر از طلبه‌های خودمان. حرکت هیتلر در مبارزه با یهودیت ناشی از حقد و حسدی بود که در آلمانی ها وجود داشت و توانست این همه کشتار رخ دهد.

     در حاشیه، بحث از مفهوم "دیگری" مطرح شد که شبستری اشاره کرد اولین بار رودلف اتو متوجه این مسئله شد. او گفت ما با وجود دیگری است که به شناخت از خود می رسیم. بعدها دیگران این موضوع را ادامه دادند. من یک سخنرانی درباره ی این موضوع دارم.