به گذشته نیاندیشیدن

اینکه گفته می شود همه چیز در زمان حال می گذرد و ما باید دم را غنیمت بشمریم؛ نه فقط لحاظ نظری و روانی دارد بلکه غیر از این باید گذشته ی فکری و امور انجام شده ی گذشته را به نوعی پشت سر بگذاریم. یعنی نباید همواره به گذشته ی خود اتکا داشته و امور جاری را به حسب دریافت زمانی لحاظ کنیم. بلکه لازمه ی حال نگری، به روز کردن تمام اندیشه ها و رفتارهاست. در گذشته نماندن به معنای گذشته ی زمانی نیست چرا که زمان قابل بازگشت نیست. بنابراین در حال زیستن یعنی در حال اندیشیدن و در حال عمل کردن است چون آنچه به زیستن در حال معنا می بخشد همین گفتارها و رفتارهاست. تغییر در روش و اندیشه مقتضی به روز کردن فکر و عمل است.

از طرفی چنان که یک شخص نباید به گذشته ی فکری و کاری خود افتخار کند و آن را همواره به رخ بکشد؛ افراد جامعه هم نباید این کار را بکنند. اینکه ما همیشه به گذشته ی تاریخی خود افتخار می کنیم؛ غرور کاذبی در ما ایجاد می کند که گذشته ی ما بهتر از امروز بوده است. حال آنکه معنای دقیق توسعه و پیشرفت عبور از گذشته و به روز کردن اندیشه ها و رفتارهاست. بنابراین با عبور از زمان سپری شده، گذشته ی عملی و کارکردی هم سپری می شود و تنها با عنوان عناصر پشتیبان می تواند محرکی برای رفتار امروزین باشد.

 انسانهای بزرگ تحولات فکری و عملی خود را مدیون عدم توقف در گذشته هستند. اینکه شخصیت هایی

 مانند غزالی، مولوی، حافظ یا روسو، اگوستین و داستایفسکی کتاب اعترافات را می نویسند یعنی ما گذشته ی خود را پشت سر گذاشته و انسانی دیگر شده ایم