تب فلسفی

تجربه های زندان خواندن و نوشتن در باره ی نلسون ماندلا از آنجا شروع شد که داشتم مصاحبه ای از خانم مارتا ناسباوم، فیلسوف معاصر آمریکایی، در باره ی کتاب تازه چاپ شده اش به نام «سنت فکری جهان وطنی، آرمانی والا اما ناقص» می خواندم. وی تأثیرپذیری خود را از شخصیت هایی چون مهاتما گاندی و نلسون ماندلا به عنوان منابع اصلی یاد می کند و می گوید: در کتاب اخیرم در باره ی خشم، به خودم اجازه دادم مفصلا در باره ی ماندلا صحبت کنم هر چند به هیچ وجه ادعای تخصص در فلسفه ی افریقا ندارم. فکر می کنم ماندلا همیشه برای مخاطب بین المللی می نویسد. او همیشه به انگلیسی می نوشت. خوشبختانه تمام نوشته های او را خواندم از جمله نامه های زندانش. حتی از زندان او در جزیره ی رابن دیدن کردم. من هم سراغ کتاب «راه دشوار آزادی» رفته و آن را مطالعه کردم. این کتاب در یازده فصل تنظیم شده است. از جملات آن برمی آید ماندلا پس از آزادی از زندان بر اساس یادداشت هایی که در دوران حبس گردآوری کرده به نوشتن خاطرات همت گماشته است. در فصل اول از دوران کودکی تا جوانی سخن می گوید. این که در روستا زاده شده است و برای ادامه ی تحصیل ناچار شده به شهر هجرت کند. از این که در هر مرحله از زندگی موفقیت هایی را کسب کرده احساس شعف می کند. از نکات بسیار آموزنده ی شخصیت های بزرگ، واکاوی دوران کودکی آنهاست. برای روان شناسان کودک ضروری است که دغدغه ها و سرگرمی های دوران خردسالی آنها را خوب بشناسند و رمز ماندگاری و کاریزمایی آنان را دریابند. ماندلا می گوید: من از این که غرور دیگران را بشکنم، پرهیز می کردم و از تحقیر و آبروریزی همسالان خود تنفر داشتم.(ص 22) از طرفی بازی های دوران کودکی سرمشق خوبی برای بررسی یک شخصیت است. از بازی هایی چون , ...ادامه مطلب

پارادوکس های زندگیمقدمه شناخت پارادوکس های زندگی ورود به دنیای پررمز و رازی است که غوطه وری در آن آسایش ظاهری از آدمی می رباید و به آرامشی درونی دعوت می کند. آگاهی از این تناقضات است که انسان جایگاه خود را می یابد و نه تنها خود را می شناسد بلکه به خطاهای شناختی خود پی می برد و به نوعی شناخت درمانی می رسد. جنگ همیشگی بین داده های عقلی و غیرعقلی، عرفان و فلسفه، تصوف و انقلابات اجتماعی و در نهایت علم و دین، همه به علت وجود پارادوکس هایی است که زندگی آدمیان را احاطه کرده است. پذیرش این تناقضات به منزله ی آشتی دادن بین این مقوله هاست. در دنیای وارونه حتی اعتقادات نیز بر اساس اصناف دینداری یعنی مصلحت اندیش، معرفت اندیش و تجربت اندیش به صورت معکوس ظهورمی یابد. اولین بار پیامبران با یک تجربه ی دینی مواجه می شوند سپس عده ای پیرامون آن تجربه می اندیشند و در نهایت در بستر تاریخی به مصلحت اندیشی بدل می شود. چنان که در بحث عبادت هم پیامبران چون به حد بالایی از معرفت و ایمان رسیده اند، عبادت می کنند ولی مؤمنان اول به مناسک توجه می کنند سپس وارد حوزه ی اندیشه می شوند و برخی به تجربه های دینی می رسند. این هستی کل هزاران جلوه دارد. جهان غرق در حدوث است. هر لحظه خلق های جدیدی صورت می گیرد و خلق های بسیاری محو می شود. منتها مردم متوجه این تبدیل و تبدلات نیستند و بیشتر ثبات می بینند. بر طبق آیه ای ازقرآن مجید خداوند می فرماید: آیا گمان می کنید که ما از آفرینش خسته شده ایم؟ چنین نیست. بلکه هر لحظه آفرینش جدیدی است.(ق/15)غیب را ابری و آبی دیگر ست/ آسمان و آفتابی دیگر ستناید آن الّا بر خاصان پدید/ باقیان فی لبس من خلق جدید(1/2035)(مولانا و چند داستان مثنوی، شمیسا ص 45)عالم بر خیال قائم است , ...ادامه مطلب

نامه های جلال پس از این که کتاب «محاکمه ی دیگر» برداشتی از نامه های کافکا به فلیسه بلوئر اثر کانه تی با ترجمه ی ناصر غیاثی را مرور کردم؛ در خیابان های یزد به کتاب «نامه های سیمین دانشور و جلال آل احمد» دست یافتم. آن را خریدم و خواندم. از این کتاب که ظاهرا در سه جلد تدوین شده است و اقای مسعود جعفری آنها را تنظیم کرده است، می توان به بررسی حالات و تأثیرگذاری آنها بر کتب منتشره شده از این بزرگواران پرداخت و نکته ها آموخت. چنان که در مطلب دیگری نوشته ام(1) می توان به تبعه کانی تی روی این نوع کتاب ها درنگی کرد و پژوهشی را به انجام رساند. مثلا در این نامه های جلال، چگونگی کناره گیری او از سیاست و حزب توده، سهل گیری در امور مذهبی، مقالات سفارشی به نشریات، چگونگی برخورد با دوستان و خویشان، توجه به همسر و مسائل خانوادگی، تحولات روحی جلال، تأثیر این نامه ها بر آثار جلال و دانشور، وضعیت آموزش و پرورش و مسائل فرهنگی و اجتماعی زمانه قابل تحقیق است. البته در این میان، آدمی نیم نگاهی هم به خود و مقایسه ی رفتارها و بینش های خود می اندازد و راه های برون رفت از مشکلات را جستجو می کند. چرا که رنج های آدمی وقتی قسمت می شود قابل تحمل تر می شود.--------------------------1- 137- عاشقانه ها + نوشته شده در شنبه هجدهم شهریور ۱۴۰۲ ساعت 7:57 توسط عباس فضلی  |  بخوانید, ...ادامه مطلب

مغالطه های پرکاربردمقدمهدر جهان راززدایی شده بهتر می توان به درک مغالطه ها نائل آمد. در این جهان عشق و عرفان هم به جنبه های فیزیکال و ادبی تقلیل یافته است. از طرفی با فروپاشی مراجع فکری و اجتماعی، داوری ما فقط بر اساس استدلال و براهین عقلانی امکان پذیر است. سیطره ی عقلانیت اقتضاء می کند که هر چیزی مدلل به دلائل عقل نظری و مبتنی بر مشاهدات تجربی باشد. البته اینها از نتایج دهکده ی جهانی مک لوهان است که به گسترش سواد رسانه ای کمک کرده است.من اولین بار مغالطه را از کتاب «مقدمه ای بر جامعه شناسی خانواده» اثر مارتین سگالن دریافتم. در مورد اعتیاد با استفاده از خطای تعمیم پذیری می نویسد: اگر کسی بگوید: تمام مردم این شهر به اعتیاد مواد مخدر دچار هستند.(خطای سور) از او بپرسید در خانواده ی شما چند نفر معتادند؟ بعد از فامیل و نزدیکان و دوستان شان بپرسید. در می یابید که بیشتر این موارد در مقام انکار برمی آید.تحقیقات نشان می دهد که مغلطه نه فقط در علوم اجتماعی بلکه در تاریخ، دین، سیاست و اقتصاد راه یافته است. با شناخت مغالطات در می یابیم که تمام تبلیغات و پروپاگانداها با یک یا چند مغلطه شکل می گیرد. و افراد و صنوف زیادی چون بازاریان، وکیلان، معلمان و روحانیان، از این ترفندهای کثیف بهره می گیرند.آدمی پس از آشنایی با مغالطات به طور ناخواسته نسبت به نوشتار و گفتار دیگران حساس می شود. و لغزش های ذهنی را با نام یک مغالطه می شناسد. البته نباید همواره از واژه ی مغلطه خصوصا در موقع نقد نوشتاری استفاده کرد بلکه باید موضع خطا را نشان داد.(مغالطه مقام نقد)نکته ی اساسی در درک متون صرفا استفاده از خرد نقاد یا سنجشگرانه نیست برخی متون چون کتب مقدس یا اشعار عرفانی به یک همدلی و همدردی نیاز است(محرمیت) , ...ادامه مطلب

(76)آزمون پذیری این جهانییکی از وجوه اشتراک قرآن و عرفان این است که گزاره های آنها کاربردی این جهانی دارد و صرفا وعده ی اخروی و فرجام شناسانه نیست. به قول علی دشتی، علت این که بسیاری از اوامر و نواهی دینی سست و متروک می ماند، برای این است که هادیان دین عواقب تخلف از آن اوامر و نواهی را به دنیای دیگر محول کرده اند.(قلمرو سعدی ص 282) و این که حافظ می گوید: من که امروزم بهشت نقد حاصل می شود/ وعده فردای زاهد را چرا باور کنماشاره به همین راستی آزمایی مدعیات خود دارد. وقتی مولوی از استدلالات شیطان برای دست درازی به روان آدمی پرده بر می دارد و یا داستایوفسکی در رمان �برادران کارامازوف� انواع حیله های شیطانی را برمی شمرد، در حقیقت حال و روز نفس و شیطان را در همین جهان تشریح می کند. هر چند مولوی شیطان را تجلی نفس می داند.نفس و شیطان هر دو یک تن بوده اند/ در دو صورت خویش را بنموده اندچون فرشته و عقل کایشان یک بدند/ بهر حکمت هاش دو صورت شدند(مثنوی 3/4050)البته برخی وعده ها تحققش آن جهانی است چرا که این جهان ظرفیت بروز آن را ندارد ولی مهم این است که ما در همین جهان آثار خوب و بد آن اعمال را مشاهده می کنیم. مثلا در قرآن آمده است انّ الصلاة تنهی عن الفحشا و المنکر (عنکبوت/45) پلشتی ها و بد کرداری ها دو امر این جهانی هستند و نماز خواندن مانع بروز آنها می گردد. حال اگر نمازی این اثربخشی را نداشت بیانگر این است که آن نماز حقیقی نیست. البته شاید بتوان گفت: نماز به درجاتی ما را از بدی ها و پلیدی ها باز می دارد ولی بهتر این است که نمازگزار به بدی ها رویکرد نداشته باشد. فلسفه ی روزه، دوری جستن از خواسته های نفسانی و شهوانی است. اگر یک ماه تمرین ما را به خوردن بیشتر تشویق نماید اثر چندانی متوجه رو, ...ادامه مطلب

(101)پرسش های جدیدروزی در جمع طلاب و دانشگاهیان گفتم: با تشکیل دارالفنون تا دانشگاه تهران نظر بر این شد که مدارس حوزوی تعطیل گردد اما با مقاوت آیت الله حائری یزدی مواجه شدند و حوزه به کار خود ادامه داد. با رخداد انقلاب اسلامی و ظهور شخصیت کاریزماتیک امام خمینی، این بار بحث از حذف رشته های علوم انسانی در دانشگاه ها به میان آمد. که با تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی رأی بر این شد تا رشته های علوم انسانی در دانشگاه همچنان فعّال بماند و به چیستی آنها و موضوع شناسی بپردازند. و استنباط احکام را به حوزویان ارجاع دهند.طرح وحدت حوزه و دانشگاه باعث ایجاد شق سومی یعنی مصالح عمومی و ملی بود یعنی نه دانشگاه از وظیفه ی خود دست بردارد و نه حوزویان از رسالت خود باز مانند. در این میان نباید از تأثیرپذیری حوزه از دانشگاه و بالعکس غافل ماند. چرا که بخشی از کارکرد حوزویان متوجه دانشگاهیان و اندیشه ی پاره ای از دانشگاهیان بر روند حوزه اثر گذاشت. به گونه ای که طلاب با ادبیات جدید و تحولات فکری معاصر آشنا شدند. هر چند هنوز کتاب نویسی و ترجمه نگاری دانشگاهیان سبقت دارد.اما آنچه بیش از این متوجه حوزویان شده است؛ آسیب های اجتماعی و سیاسی است که موجب کاهش مرجعیت روحانیت پس از انقلاب اسلامی گردید و در چند ماه اخیر با هشدارهای آیت الله شبیری زنجانی و جوادی آملی دوباره طرح شد. از طرفی حوزه نتوانسته است به پرسش های کشنده و جدید جامعه ی دانشگاهی پاسخی درخور و امروزین دهد چرا که پرسش های جدید پاسخ های جدید را طلب می کند.(102)زینب زن بی قرار تاریخحضرت زینب شخصیتی بود که در تمام دوران زیست خود، یک لحظه آرامش را تجربه نکرد. زنی پرتلاش، زحمت کش و سخت کوش بود. زنی که مردانگی در رکاب او جوانمردی آموخت. او مجسمه ی ب, ...ادامه مطلب

تنهایی پرهیاهومقدمهاز عنوان کتاب می توان دریافت که نویسنده در تنهایی وصف ناپذیری به سر می برد و این تنهایی به رغم تلاش برای رهایی از رنج زندگی، نهایت منجر به مرگ قهرمان داستان(هانتا) در آخرین پرده ی نمایش می شود.(ص 105) چنان که نویسنده هم نهایت دست به خودکشی زد.(ص دوازده) نهیلیسمی که در آثار کافکا و آلبرکامو قابل مشاهده است. بُهومیل هرابال(1914-1997) ظهور مدرنیسم را خطری برای کارگران یا اقشار کم در آمد و زیردست می داند و سرمایه داری برآمده از جهان مدرن را برنمی تابد او صراحتا می گوید: رئیس کارگاه(که نمادی از سرمایه داری مدرن اروپایی است) شوقی که من نسبت به کتاب های کهنه دارم این مرد به دختران جوان دارد(ص 87) یعنی جامعه ی مدرن حتی از زنان به عنوان ابزار جنسی برای اطفاء شهوت ثروتمندان کمک می گیرد. همان دخترانی که به استخدام در آمده اند تا از طریق وسائل مدرن امرار معاش کنند. نمونه ی این سوء استفاده از زنان و دختران هنوز هم در میان مدیران کارخانجات و کارگردانان و حتی سلبریتی ها فراوان یافت می شود. نمونه اش را می توان در کتاب «کوری» ژوزه ساراماگو دید.پرویز دوایی مترجم و دوستش مرتضی کاخی، مقدمه ی مفصلی بر کتاب «تنهایی پرهیاهو» نوشته اند و به جایگاه هرابال در جامعه ی چک اشاره کرده اند. شخصیت هایی چون میلان کوندرا و ایوان کلیما از همان خاک برخاسته اند که آثارشان به فارسی ترجمه شده است. تصور می شود تعریف و تمجیدی که کوندرا پس از چاپ کتاب «تنهایی پرهیاهو» از هرابال نویسنده ی کتاب می کند.(ص سیزده) در حد تعارفات معمولی نویسندگان همشهری است. این را می شود از مصاحبه ی کلیما با نشریه ی مهرنامه هم دریافت. خبرنگار از او می پرسد: اما کتاب های میلان کوندرا به گمانم هنوز هم در چک خوانندگان زی, ...ادامه مطلب

قصه های قرآنیبر این باورم که هر داستانی که به برخورد آدمی با طبیعت پیرامون منجر شود، قصه ای بیش نیست. انسان ها برای فرار از واقعیت های تلخ روزگار در زندگی فردی و اجتماعی خود به طبیعت و دیگر موجودات پناه می برند. گاهی موجودی خیالی می سازند چون دیو و پری. گاه با حیواناتی چون گاو، اژدها، شیر و خرگوش مأنوس می شوند. گاهی هم درختانی چون گندم و سیب و انجیر را اجیر خود می کنند. و در مواقعی هم به زمین، کوه، صحرا و ستاره توسل می جویند. تمام اینها می شود ابزاری برای ساخت قصه ها و متل ها.هنر قصه پردازان این بوده که با به کار گرفتن موجودات دیگر، رخدادهای زندگی پیامبران، امامان، عارفان و قهرمانان را به یک امر دست نایافتنی تبدیل کنند. می توان گفت: قصه پردازی، تلفیق واقعیت با فراواقعیت است. از آنجا که بشر در گذشته، به عناصر طبیعت دسترسی آسانی نداشته است آنها را به خدمت گرفته تا مرزهای تنگ پیرامونی را بشکند و خود را شریک هستی سازد. قصه گو با استفاده از استعارات و کنایات چنان در دل داستان فرو می رود که گاه خود هم مست باورهای داستان می شود ولی پس از بیان قصه درمی یابد که چگونه حوادث با تخیلات عجین شده و شنونده را مسحور خود کرده است. به قول نیچه میل به فریب خوردن در آدمی سرکوب نشدنی است. هنگامی که قصه گو به نقل افسانه ها می پردازد یا زمانی که بازیگر نمایش شاهانه تر از شاه واقعی پا به صحنه می گذارد، او چنان در جذبه ی سحرآمیز لذت و خوشی غرقه می شود که گویی همه ی اینها حقیقی است.(فلسفه، معرفت و حقیقت ص 175) با نگاه بدبینانه ی نیچه ای باید گفت پیشینیان، ما را با قصه ها مشغول ساختند و زندگی مان را با همان آرزوها و آرمان ها پر کردند. ما هم با سرگرم کردن نسل آینده به صحنه های نمایشی ای چون بتمن، اسپا, ...ادامه مطلب

تکنیک های مطالعه1- شما برای مطالعه نیازمند یک عطش درونی و پرسش ماهوی هستید.2- چالش ذهنی، نقطه ی شروع فهمیدن است. کتاب را برای فهم کامل مطالب نخوانید.3- از کتابهای مورد علاقه شروع کنید.4- برای این که ب, ...ادامه مطلب

پرسش های جدید         امروز در جمع طلاب و دانشگاهیان گفتم: با تشکیل دارالفنون تا دانشگاه تهران نظر بر این شد که مدارس حوزوی تعطیل گردد اما با مقاوت آیت الله حائری یزدی مواجه شدند. و حوزه به کار خود اد, ...ادامه مطلب

ویژگی های یک مترجم      مارتین بوبر به عنوان فیلسوفی دشوارنویس شهره است و گویا خود بدین امر تعمد داشته. تا آنجا که صدای همکارش روزن تسوایک در ترجمه ی کتاب مقدس را در آورده است. والتر کافمن نیز که برگردان انگلیسی از آلمانی کتاب " من و تو"ی  بوبر را عهده دار بوده به این دشوارنویسی او اشارت می کند. وی در مقدمه ی بلندی که بر کتاب مذکور نوشته است؛ برای اینکه از اندیشه و قلم بوبر فاصله نگیرد در وصف نگا,ویژگی,مترجم ...ادامه مطلب

  از توصیه کردن دیگران پرهیز می کنم چون در جهان باز و پرآگاه جایی برای توصیه نمانده است. اما وقتی در نشریه ای خواندم که در استان فارس آمار طلاق بر ازدواج سبقت گرفته، لحظه ای در این اندیشه فرو رفتم که چه فاکتورهایی سبب فروپاشی عشق جوانان شده است. این یادداشت حاصل تآملات آنی من در این باره است. گاه دوست دارم به زوج های جوان توصیه کنم شما که پس از کشمکش های فراوان خانوادگی و قومی توانسته اید همدیگر را پیدا کنید. این را بدانید که فرد مقابل شما هم علی رغم نگاه اولیه، ایده آل به تمام معنا نیست. او مانند هر انسان دیگری، ضمن این که فضایلی را یدک می کشد؛ در درون خو,مصاحبه با زوج های موفق,مصاحبه با زوج های خوشبخت,آشنایی با زوج های مشهور بالیوود,زوج های با زیگر,زوج هایی با اختلاف سنی زیاد,زوج های با اختلاف سنی زیاد ...ادامه مطلب