داعش تکرار جنایت یزیدی

داعش تکرار جنایت یزیدی

     در فصلنامه ترجمان شماره ی بهار 1396 مقاله ای خواندم به نام "آیا اسلام دینی استثنایی است؟" این مقاله برشی از کتاب استثناگرایی اسلامی نوشته ی آقای شادی حمید مدیر مرکز خاورمیانه در دانشگاه استنفورد و عضو پروژه ی روابط امریکا با جهان اسلام در اندیشکده ی بروکینز است. پرسش اساسی نویسنده ی کتاب این است که چرا خاورمیانه مسلمان که برای قرن ها گل سرسبد تمدن های بشری بود به وضع دردناک امروز افتاده است؟ تاریخ خونبار این منطقه، مشخصا از سقوط امپراطوری عثمانی به این سو، وارد دوره ی جدیدی شده است. طی این سالها، مسلمانان مداوماً در حال آزمون نظام های رنگارنگ سیاسی بوده اند تا شاید به الگویی واقعاً اسلامی از حکومت برسند.

       نویسنده پس از بیان تاریخ طولانی دوره های مختلف اسلامی به این نتیجه می رسد که خاورمیانه هیچ گاه راه اروپا را طی نخواهد کرد چون اسلام دینی متفاوت است. وی در ادامه ی مقاله با مقایسه ای که بین فرهنگ مسیحیت و اسلام دارد؛ می نویسد: در کل، اسلام و مسیحیت اهدافی متفاوت دارند. شریعت دست کم تا حدی مربوط به شناساندن و کیفر گناه است. اما در واقعه ی تصلیب، عیسی در نتیجه ی عمل نجات بخش خود، انسان را از بار گناه و از این رو از بار شریعت آزاد ساخت....

     اگر نجات از طریق مسیح و صرفا از طریق او تحقق یابد؛ پس چندان نیازی به دولت نیست تا رفتار شخصی و عمومی را سامان دهد. جز این که صرفا محیطی مولّد فراهم سازد تا افراد فضائل را پرورش دهند و به مسیح مومن تر گردند. کیفر گناهان دیگر اولویت ندارد زیرا مسیح به خاطر آن مصلوب شد. در تقابلی آشکار در حالی که الهی دانانی نظیر مارتین لوتر دیالکتیکی مشهور بین ایمان و اعمال نیک صورت بستند. در اسلام ایمان و عمل عمیقاً هم بسته اند. ایمان غالبا از طریق رعایت شریعت اظهار می گردد. عدم تبعیت از شریعت اسلام بازتابی است از فقدان ایمان و بی میلی مؤمن به تسلیم شدن در برابر خداوند. نجات بدون رعایت شریعت میسر نیست.

        در ادامه سؤال اساسی دیگری طرح می کند. اما واقعا حوادثی که چهارده قرن پیش اتفاق افتاده می تواند برای یک وضعیت نامطلوب جدید هم مهم باشد؟ و در مقام پاسخ به این پرسش اشاره به نشستی اشاره می کند که با خانواده و دوستان در یک کالج داشته و بحث پیرامون تروریسم و مسئولیت مسلمانان صورت گرفته و می گوید: چیزی نگذشت که وارد بحثی در باره ی یزید، دومین خلیفه سلسله ی بنی امیه، شدیم که حسین(ع) نوه ی پیامبر را در قیام کربلا در قرن هفتم کشت و سر برید. این واقعه شبیه زخمی باز بود و بار دیگر، همچنان بسیاری دیگر بیش از ما، کوشیدیم تبیین کنیم که چرا و چگونه چنین اتفاق دهشتناکی رخ داد؟ آنها اهل بیت پیامبر بودند. گوشت وخون ایشان. با این حال حسین و تمام یارانش قتل عام شدند و بدنشان چهار روز بر روی زمین ماند.

        این امر بی شباهت با دیگر پرسش هایی نبود که آن روز از خودمان در باره ی ظهور داعش، جنگ داخلی و خون ریزی ظاهرا بی پایان می پرسیدیم؛ چگونه مسلمانان می توانند با هم چنین کنند؟ قیام کربلا فقط یک نمونه است.

      البته این نه فقط یک نمونه بلکه بارزترین نمونه ی تاریخی است که چگونه مسلمانان پس از نیم قرن از آموزه های پیامبر و روح مکتب فاصله گرفتند. و فرزندان او را به شهادت رسانده و بزرگترین جنایت را مرتکب شدند و امروز داعشیان در حقیقت همان یزیدیان جهان مدرن هستند.

     پرفسورحمید در ادامه به یک بحث بنیادین اشاره می کند و می نویسد: نواندیشان اسلامی امیدوار بودند تا روح و نیت نسل نخست مسلمانان را بازیابند اما آنها که سلفی موسوم شدند نه صرفا به روح شریعت بلکه به متن شریعت اعتقاد داشتند... برخی از متفکران دینی، از جمله محمود محمد طه سودانی و بعداً شاگرد او، عبدالله النعیم، کوشیده اند تا این میراث های نبوی را تفکیک کنند و مدعی شوند که قرآن دو پیام دارد. پیام نخست مبتنی بر آیاتی که به هنگام تأسیس یک جماعت سیاسی جدید در مدینه بر پیامبر نازل شد؛ در بر دارنده ی خصوصیات تربیت اسلامی است که احتمالا برای عربستان قرن هفتم مناسب بود اما جدای از آن بستر قابلیت اجرایی ندارد. پیام دوم اسلام که در مکه و پیش از هجرت به مدینه وحی شد در بردارنده ی اصول جاودانی اسلام است که باید متناسب با اقتضائات زمان و مکان به روز شوند.... به اعتقاد بسیاری از مسلمانان، نکته مهم اسلام در این است که اسلام دست کم در کلیات خود، دینی آسان فهم و سرراست است.

      در پایان مقاله نتیجه می گیرد که می توان پا را از این فراتر نهاد و نه تنها مدافع تفسیری مترقی از شریعت اسلامی شد بلکه از عدم تناسب آن با حیات عمومی نیز دفاع کرد. یعنی پذیرفتن تفکیک دین از سیاست که مبنای هر جامعه ی کثرت گرای پساروشنگری لیبرال است. البته وزن سنگین تاریخ اسلامی طی چنین مسیری را تقریباً ناممکن می سازد.