مقدمه ی کتاب

مقدمه

        قرآن کریم کتاب مقدسی است که همواره از زوایای گونه گون مورد بررسی و ارزیابی اندیشمندان مسلمان قرار گرفته است. محتوای این کتاب در قالب تفسیر و تأویل از هنگام نزول، مشتاقانی را به سوی خود جذب نموده و فرم و شکل اعجازی آن نیز متن پژوهان دیگری را به عرصه ی زیباشناختی قرآن کشانده است. چرا که درک و دریافت معنا و محتوا جز با گذر از شناخت لفظ امکان پذیر نیست. بازگشایی فرمهای کلامی به عهده ی پژوهشگرانی است که به عنوان دانشمندان علوم قرآنی شهره هستند. این قرآن پژوهان تاکنون توانسته اند ابعاد مختلف کتاب مقدس را رونمایی نمایند. مفهوم وحی، تاریخ تدوین، نزول قرآن، مکی و مدنی، محکم و متشابه، قرائت، نسخ و اعجاز قرآن از جمله موضوعاتی هستند که تحقیقات دامنه داری را به منصه ی ظهور رسانده است.   

    تناسب آیات و سور، دانشی است که متولی بیان پیوستگی الفاظ و وابستگی معانی قرآن است. به گفته ی زرکشی و سیوطی نخستین کسی که به این دانش اهتمام و التفات ورزیده؛ شیخ ابوبکر نیشابوری (م324.ق) است.(الاتقان ج2 ص 288- البرهان ج1 ص 132) پس از نیشابوری، فخر رازی در تفسیر مفاتیح الغیب بیشترین بهره را از تناسب آیات و سور برده است. البته سیوطی با اهتمام ویژه به این دانش در کتاب الاتقان، دو کتاب دیگر به نام های "تناسق الدرر فی تناسب السور" و "مراصد المطالع فی تناسب المقاطع" به رشته ی تحریر در آورده است.

         لازم به ذکر است که مناسبات قرآنی وجوه مختلفی در بر دارد که برخی از آنها عبارتند از: مناسبت جمله با جمله، تناسب آیات یک سوره با ابتدای آن، مناسبت آیه با آیه ی قبل و بعد، سنخیت آغاز یک سوره با پایان آن، مناسبت میان مجموعه ای از سوره های قرآنی، پیوستگی همه ی آیات در یک سوره و پیوستگی های مجموع آیات و سوره های قرآن. پرداختن به تمام این موارد امکان پذیر نیست. از این رو هر پژوهشگری به جنبه ای از آن همت گماشته است.  

         در فرهنگ عربی دیرزمانی است که این موضوع معرکه ی آراء قرار گرفته است و در عصر حاضر اندیشمندانی به توضیح مبانی و ساختارهای علم تناسب پرداخته اند از جمله آنان می توان به دکتر فاضل سامرائی اشاره نمود. وی تلاش کرده است که این دانش را برای مردم قابل فهم کند لذا در یک برنامه ی تلویزیونی با توجه به پرسش هایی که در این باره شده است؛ تناسب در آیات وسور را همت خویش ساخته و به توضیح آن پرداخته است. مترجمان بر این باورند که سبک و شیوه ای که دکتر سامرایی برای توضیح تناسب آیات و سور پیشه کرده است مبتکرانه و همه فهم است لذا نسبت به برگرداندن آن به زبان فارسی اقدام نموده اند تا دانش پژوهان قرآنی از آن بهره گیرند.

       البته در دوران معاصر کتابهایی در این زمینه به زبان فارسی به رشته ی تحریر در آمده است که می توان به نظم قرآن- عبدالعلی بازرگان، پژوهشی در نظم قرآن- عبدالهادی فقهی زاده، چهره ی پیوسته قرآن- سید محمد علی ایازی، ساختار هندسی سوره های قرآن- محمد خامه گر اشاره نمود.