راست قامتی از خطه ی جنوب

راست قامتی از خطه ی جنوب

            دو هفته پیش به اتفاق یکی از دوستان در تهران خدمت حاج سید مصطفی حسینی بوشهری رسیدیم. علی رغم وضعیت جسمانی ناسفته که در این سن و سال سراغ همه را می گیرد؛ از نظر روحی سرحال بود. پس از پرسش از اوضاع زمانه در حوزه ی معارف دینی به گفتگو پرداختیم. از لابلای کلماتش دریافتم که همچنان در بیان دغدغه ها و نگرانی های فکری و اجتماعی خویش ثابت قدم است. او همواره از خط کشی های فرقه ای و اختلافات شیعه و سنی رنج می برد. آرزوی اتحاد واقعی و آرمان وحدت حقیقی دل و جانش را فرا گرفته است. درگیریهای مسلمانان در اقصی نقاط جهان اسلام و زد و بند های سیاسی دوران را برنمی تابد. تکیه کلام او بیان بروز اختلافات در جوامع اسلامی است.

           می گفت: چرا عالمان دینی و سیاستمداران حکومتی در راستای اتحاد گام بر نمی دارند و همواره عوامل تفرقه را برجسته می کنند؟ و تآکید می کرد که قرآن کریم باید مبنای اعتصام به حبل الهی باشد. از طرفی قرآن در معرفی رفتار الگویی پیامبر اسلام(ص) سند بسیار محکمی است. به خاطر دارم در یکی از دیدارهای پیشین گفت: ما در دعای قنوت نماز عید فطر و عید قربان می گوییم: الذی جعلته للمسلمین عیدا  یعنی عید همه ی مسلمان است. شیعه و سنی ندارد. پس چرا ما با افق متفاوت و دید مختلف به این اعیاد نگاه می کنیم.

      واکنش من در قبال این گفته ها این بود که تفرقه های فکری و عقیدتی امری عادی است در ادیان دیگر هم قابل ملاحظه است هر مذهب و مسلکی برای هویت بخشی خود نیازمند یک چارچوب فکری و خط کشی های فرقه ای است اما سخن شما درست است که این هویت بخشی ها نباید منجر به تفرقه ها و زد و بندی های سیاسی شود.

       تا حدودی سخنم را پذیرفت ولی بر این ایده استوار بود که اتحاد در مبانی مانع از بروز اختلافات سیاسی می شود. برآمدن و پیروزی مجدد روحانی در انتخابات را به فال نیک می گرفت. و در زمان تبلیغات دیگران را به رآی دادن به روحانی و ورود به عرصه ی دموکراتیک سیاسی ترغیب کرده بود.

         بخش دوم گفتگو پیرامون کارهای تحقیقی اش بود. گویا در پی تجدید چاپ کتاب تفسیر تک جلدی اش برآمده است. در ضمن بحث گفت: اخیرا متوجه نکته ی قرآنی شده ام در آیه 5 سوره ی بینه آمده است ما امروا الا لیعبدوا الله مخلصین له الدین حنفاء و اقیموا الصلوة و یوتوا الزکات و ذلک دین القیمة. بیشتر مترجمان و مفسران دین القیمة را صفت و موصوف گرفته اند حال آن که مضاف و مضاف الیه است. از طرفی قیمة را استوار و محکم معنا کرده اند ولی این ترجمه دقیق نیست چرا که قیمة بر اساس کتاب "العین " خلیل بن احمد فراهیدی جمع قائم و به معنی راست قامتان است. بنابر این معنای آیه می شود این دین راست قامتان است.

       با این گونه تفطن های قرآنی ایشان بیگانه نیستم هر چند با مباحث هرمنوتیکی بر سر مهر نیست ولی در نگاه سنتی پیشتاز است. باز به خاطر می آورم در نشست های دهه ی شصت وقتی نظر مرا در تفسیر آیه ولایت اکمال(مائده 3) پرسید به تفصیل نظر علامه طباطبایی را بیان کردم در مقام پاسخ گفت: نظر علامه چنگی به دل نمی زند و نمی توانم آن را بپذیرم. از همان زمان به استقلال فکری و دینی او پی بردم و همین نگاه را مبنای اندیشگی خود قرار دادم و به این که نباید شیفته ی آرای دیگران شد. حتی اگر آن فرد علامه باشد. چرا که رشد و شکوفایی دین و دانش در گرو پای نهادن بر دوش بزرگان است نه پا به پای آنان راه رفتن. اندیشه ی گذشتگان در بستر تاریخی و اجتماعی آن دوران قابل درک و دریافت است. و زمانه ی جدید تفسیر جدیدتری را اقتضا می کند. به قول مولوی

هین سخن تازه بگو تا که جهان تازه شود   وارهد از هر دو جهان بی حد و اندازه شود

          یادآوری سومی هم بجاست که در دهه ی هشتاد درخواست بزرگداشتی پیرامون شخصیت علمی حسینی در بوشهر دادم و مقدمات اولیه هم با ریاست مرکز بوشهرشناسی صورت گرفت ولی راه به جایی نبرد و تنها به درج مقاله ای با عنوان "دویدن در پی آواز حقیقت" اکتفا نمودم. گویا روند مرده پرستی ما همچنان ادامه دارد و می ترسم دهه ی نود هم سپری شود یا آن بزرگوار قالب تهی کند و ما در حسرت برپایی یک بزرگداشت بمانیم.

        گویا سرنوشت همه ی راست قامتان تاریخ این است که زمانه آنان را بر نمی تابد و پس از نشستن گرد و غبار تاریخ، چهره ی آنان هویدا می شود. باز به سروده ای از مولانا متوسل می شوم که از این سخن حضرت علی(ع) وام گرفته است "بارض عالمها ملجم و جاهلها مکرم"

جاهلان سرور شدندست و زبیم      عاقلان سرها کشیده در گلیم