تعدد زوجات

نظر آیت الله منتظری در مورد تعدد زوجات

چند همسری یکی از واقعیت های جوامع و از مسائل مورد بحث در زمینه ی نظام خانواده از زمان های دور است. اسلام با توجه به این واقعیت که عده ای خواه ناخواه به یک همسر اکتفا نمی کنند و حتی ممکن است به صورت نامشروع به زن دیگری روی آورند، چند همسری را تشویق نکرده ولی آن را لغو هم نکرده است بلکه آن را محدود کرده است. یعنی از سویی برای آن حداکثری قائل شده و از سوی دیگر برای آن قیود و شرایطی قرار داده و به هر کس اجازه نداده است که همسران متعدد انتخاب کند. اسلام در حقیقت با این قانون جانب زن را گرفته و با حق استفاده ی مشروط به عنوان همسر قانونی، تعهدی بر دوش مرد گذاشته است و مانع از هوسرانی های سهل تر و بی دردسرتر مرد بدون عنوان ازدواج شده است.(اسلام دین فطرت، زیر نظر فقیه و مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی منتظری، نشر سایه چاپ اول 1385 ص 523)

حضرت آیت الله در ادامه می گوید: جهت آشنایی با فلسفه ی چندهمسری طرح چند نکته ضروری است.

1- چندهمسری طبیعتا وقتی صورت می گیرد که اولا تعداد زنان آماده ی ازدواج نسبت به مردان آماده ی ازدواج بیشتر باشد. ثانیا به طور طبیعی موارد مقتضی از قبیل نازایی یا مریضی و علل دیگر فراهم گردد. ثالثا زنانی وجود داشته باشند که حاضر به ازدواج با مردان متأهل باشند و این اقدام را با میل خود انجام دهند. بنابراین در صورت کمی تعداد زنان آماده به ازدواج نسبت به مردان و عدم رضایت آنان به ازدواج با مرد متأهل، این امر به خودی خود منتفی است.

2- اگر واقع بینانه نگاه کنیم به متانت دستور جواز تعدد زوجات پی خواهیم برد. این یک واقعیت است که جواز چندهمسری رسمی در مشرق زمین مهمترین عامل بوده است که تک همسری تقویت شود. در شرایطی که موجبات تعدد زوجات پیدا می شود و عدد زنان نیازمند به ازدواج از مردان فزونی می گیرد. اگر حق تأهل این زنان به رسمیت شناخته نشود و به مردانی که واجد شرایط اخلاقی، مالی و جسمی هستند اجازه ی چندهمسری داده نشود رفیق بازی و معشوقه گیری و به طور کلی ارتباط های نامشروع ریشه ی ازدواج های رسمی را می خشکاند. این حکم با در نظر گرفتن مصلحت زنان و همچنین با در نظر گرفتن رسوم و عادات گذشته و حال به صورت زیر تعدیل شده است.

شرایط تعدد زوجات

تعدد زوجات به سه شرط تجویز شده است که عبارتند از:

1- حفظ حقوق خانواده و اجتناب از تضییع حق همسر

2- محدودیت در تعداد و این که ازدواج ها نباید از چهار همسر تجاوز کند.

3- رعایت عدالت در رفتار با همسران. نسا/124(اسلام دین فطرت ص 524)

به هر حال با توجه به اهداف اساسی زندگی، یعنی آرامش خاطر اعضای خانواده بر مبنای دوستی و مهربانی زن و شوهر به یکدیگر، بهترین و مطمئن ترین شکل ازدواج در شرایط عادی همان شکل تک همسری است و تنها در موارد استثنایی از تعدد زوجات آن هم با رعایت شرایط یاد شده می توان استفاده نمود.(اسلام دین فطرت ص 525)

نقد این دیدگاه

به نظر می رسد این پاسخ ها در دوران پیشین ارائه شده است و آیت الله منتظری فرصت تجدید نظرنداشته اند. از طرفی این توجیهات متعلق به مباحث درون دینی است و راه چاره ی اساسی برای برون رفت از مشکل نیست. از سوی دیگر چه کسی گفته است دین باید به بوالهوسی برخی مردان پاسخ دهد. البته با توجه به تأکید آیت الله بر تک همسری می توان نتیجه گرفت که تعدد زوجات امر استثنایی است. این را می توان در پاسخ آیت الله به پرسش دیگر دریافت کرد. ایشان در کتاب «پاسخ به پرسش های دینی» می نویسد:

مسأله ی تعدد زوجات از واجبات دین اسلام به شمار نمی رود بلکه امری است جایز آن هم با شرایط و ویژگی های خاص خود و علت این که دین اسلام این مسأله را مجاز دانسته به خاطر مصالح اجتماعی بوده است که گاه جامعه دچار آن می گردد و بسا به خاطر رعایت حقوق زنانی باشد که شوهران خود را از دست داده اند. چون معمولا مردان بیشتر گرفتار آفات می گردند و در بسیاری از مناطق دختر بیش از پسر وجود دارد.(پاسخ به پرسش های دینی، فقیه عالیقدر حضرت آیت الله العظمی منتظری، ناشر دفتر معظم له، چاپ دوم، زمستان 1394 ص 369- 370)

+ نوشته شده در پنجشنبه بیست و هفتم مهر ۱۴۰۲ ساعت 11:2 توسط عباس فضلی  |