تب فلسفی

گزارش مختصری از رساله ی کارشناسی ارشد اینجانب عباس فضلی با استعانت از پروردگار، پس از یک سال حضور و تلاش مستمر در کتابخانه ی تخصصی معارف قرآن وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی قم رساله ی کارشناسی ارشد خود را در رشته ی علوم قرآن و حدیث با عنوان «علوم قرآن در تفسیر المیزان» تدوین نمودم. ابتدا با خواندن یک دوره ی کامل تفسیر المیزان، مطالب علوم قرآنی آن را فیش برداری کردم، سپس با مقایسه ی بیش از 200 کتاب پیرامون مسائل علوم قرآنی آن را در ده فصل سامان دادم.فصل اول، وحی: با تعریفی از واژه ی و اصطلاح وحی به معانی هفتگانه ی وحی و خطاناپذیری آن پرداخته ام. آن گاه با افسانه خواندن جریان غرانیق و قصه ی ایمان ورقة بن نوفل، چگونگی دریافت وحی از جانب پیامبر اسلام(ص) و گونه های مختلف آن مورد بررسی قرار داده ام.فصل دوم، نزول قرآن: با بررسی مراحل نزول و دیدگاه علامه طباطبایی، به راز نزول و اولین و آخرین آیات نازله در نگاه مفسران پرداخته شده است.فصل سوم، مکی و مدنی: در این فصل، سه موضوع عام یعنی معیار شناخت آیات مکی و مدنی، روش شناخت و فایده ی شناخت آنها مورد ارزیابی قرار گرفته و در پایان ترتیب نزول با اندکی اختلاف در دیدگاه ها بررسی شده است.فصل چهارم، شأن نزول: دو بحث فوائد شناخت اسباب نزول و جری و انطباق که از ابتکارات علامه طباطبایی است موضوعات این فصل رل تشکیل می دهد.فصل پنجم، تاریخ تدوین قرآن: از مباحث جنجالی با توجه به رویکردهای جدید نظر علامه به نقد کشیده شده است.فصل ششم، قرائت: با مقدمه ای پیرامون تطور و تحول قرائت، نظرگاه علامه بیان شده است.فصل هفتم، ناسخ و منسوخ: پیشینه ی نسخ و پاسخ به شبهات نسخ و توجه به حکمت، شرایط و گونه های نسخ بررسی شده و در پایان دیدگاه علامه پیرامون آیات منس, ...ادامه مطلب

تبارشناسی یک حدیث مقدمه با تمام شهرتی که حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» دارد اما پیشینه ی آن را هم می توان در میان یونانیان جست و هم به تفسیر و تأویل های عرفانی آن در ادیان آسمانی دست یازید. در این جستار با بیان تبارشناسی حدیث مذکور درمی یابیم که جمله ی فوق حدیث نیست بلکه گزین گویه ای یونانی است که کاربرد اخلاقی-عرفانی دارد. تبارشناسی حدیث جمله ی «خودت را بشناس» گویا اولین بار از زبان تالس در قرن ششم قبل از میلاد بیان شده است. سایمون کریچلی در کتاب «فیلسوفان مرده» می نویسد: تالس که کسوف خورشیدی ماه می سال 585 قبل از میلاد را پیش بینی کرد احتمالا نخستین گوینده ی عبارت خودت را بشناس است.(1) البته برخی این عبارت را به کیلون از اهالی اسپارت نسبت می دهند.(2) از اندرز کلاسیک یونان آگاهیم که خود را بشناس. این دعوتی به درون نگری نیست هشدار به این واقعیت است که تو آنچه آرزو می کنی نیستی، یعنی خدا نیستی(3) کسی که از این عالم روی برمی گرداند تا در پی به کمال رساندن خویش برآید به وجود اخلاقی می رسد و این بار سقراط است که الگو واقع می شود زیرا او انسانی است که شعارش این است «خودت را بشناس» با وجود این، سقراط هنوز کسی جز شاهدی بر حقیقت نیست و مُقدّر بود که آموزه اش در قالب نظام و یا در قالب نگرش هایی صرفا کلبی مسلکانه شکل و قوام یابد.(4) در پاره ای از رسالات عربی چنین عبارتی را به افلاطون و ارسطو نسبت می دهند.(5) فیلون اسکندرانی(م/40م) که ادبیاتی را که در آن مفاهیم تورات با عناصر فکر رواقی و افلاطونی درهم آمیخته بود، بارور کرد؛ با تفسیر جمله ی معروف سقراط یعنی خود را بشناس به عرفان می گراید.(6) رواقیان در ترجمه ی این جمله گفته بودند که هر کس خود را بشناسد خدا را خواهد شناخت. به عقیده, ...ادامه مطلب

روحانیت از نگاه حق شناسنگاهی به کتاب «از فیضیه تا پیکار»  با ذکر چهار مقدمه به بررسی بخشی از کتاب فوق می پردازماول: کتاب هایی که عنوان از.... تا ... را یدک می کشند؛ معمولا بیانگر زندگینامه، خاطرات یا سفرنامه ی نویسنده هستند. نمونه اش همین کتاب و کتاب هایی چون «از لس آنجلس تا قزوین»- عباس عبدی، «از پاریز تا پاریس»- دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی، «از کاخ شاه تا زندان اوین»- دکتر احسان نراقی، «از قیطریه تا اورنج کانتی»- سید حمیدرضا صدر و .....دوم: همواره معتقد بوده و هستم که هر فرد، جز آن که در مورد کتابی خاص، مطلبی را می خواند و یا به نقدی می نگرد؛ باید خودش کتاب مورد نظر را مطالعه کند. درک و تجربه ی شخصی از یک متن می تواند متفاوت از نظر دیگران باشد. چه بسا تحلیل دیگران نوعی پیش داوری را تقویت کند و یا این که ما را از خواندن کتاب منصرف نماید.     محمد قوچانی در فصلنامه ی «آگاهی نو شماره 5»  قریب به 80 صفحه به نقد و بررسی کتاب مذکور پرداخته و به گونه ای قلم فرسایی کرده است ولی بیشتر تحلیل های اش، متأثر از مجموعه ی پنج جلدی «نقد الهیات سیاسی» است که در حال تدوین آن است و کمتر به محتوای کتاب مذکور مربوط می شود. از طرفی نوعی سوگیری در این نگاه وجود دارد که با فضای فکری و نوشتاری نویسنده ی کتاب یعنی تراب حق شناس همخوانی ندارد. تجربه های تراب هر چند گاه در نقد شیوه های مبارزاتی مجاهدین و پیکاری هاست اما از سویی روند انقلاب اسلامی از سال 42 تا 57 و بعد استقرار نظام جمهوری اسلامی را به چالش می کشد. در کتاب، شخصیت های بزرگ معاصر گاه بی رحمانه مورد نقد قرار می گیرند و نویسنده در ذهن خود آنها را به محاکمه می کشاند. اما این موارد در بررسی قوچانی غایب است. شاید, ...ادامه مطلب

  شیعه شناسی           رومن رولان می گوید: هیچ وقت کتاب را نمی خوانند. بلکه آدمی خود را در کتاب می خواند. این یک نکته هرمنوتیکالی است. یعنی هر فرد را می توان به نوع خواندن کتابهایش شناخت. مطالعه آدمی را از احساس و اراده پر می کند. کتابها می شوند حیاتش و خوراکش.            دو جلد کتاب "چشم انداز معن, ...ادامه مطلب