هویت و تمدن اسلامی(3)َ

هویت و تمدن اسلامی(3)َ

       در هویت بخشی به استناد آیات قرآن و روایات نبوی و علوی، مجاهدان در صدر می نشینند(فضل المجاهدین علی القاعدین اجرا عظیما) اما در دوره ی تکوین تمدن، دانشمندان نه بر مجاهدان بلکه بر شهیدان هم تقدم دارند.(مداد العلما افضل من دماء الشهدا) از طرفی سهم اعراب درهویت سازی بسیار مشهود بود اما تمدن اسلامی عمدتا با کوشش های فکری غیر عرب شکل گرفت. در این میان خدمات متقابل اسلام و ایران بر کسی پوشیده نیست. و همین امر دلیل روشنی بر پذیرش اسلام توسط ایرانیان بود. چرا که بیگانه و دشمن با دین معامله ی فکری و هنری نمی کند.

        تمدن اسلامی با زوایای دانشی اعم از علوم تجربی و علوم انسانی شکل نهایی به خود گرفت و در قرن هایی که اروپا در تاریکی به سر می برد؛ مشرق زمین شاهد شور علمی و ایمانی بود. به اعتراف ویل دورانت و اولیری و گوستاولوبون تمدنی شگفت آمیزتر از تمدن اسلامی وجود ندارد.

       جنگ های صلیبی و درگیری های شدید بین دولت عثمانی و حکومت صفوی و نهایتا در قرن هیجده حمله ی ناپلئون به مصر آغازگر برخورد سیاسی- فرهنگی شرق و غرب بود. که بعدها منجر به نوعی رویارویی و ایجاد جنبش های بزرگ در خاورمیانه گردید.  

         در جهان معاصر طرح هویت بیانگر نوعی احساس بی هویتی است که پس از انقلابات جهان سوم دغدغه ی قهرمانان شد. اما به نظر می رسد این نگاه باعث نجات جوامع اسلامی نمی شود. چرا که این هویت سازی به بهای نابودی هویت دیگران است. اصطلاحاتی چون اسلام ستیزی و اسلام هراسی ساخته و پرداخته ی این افراد در سپهر سیاسی است. در مقابل این قرائت رسمی از دین ما نیازمند بازخوانی تمدن دیرینه ی اسلامی هستیم که زیربنای آن سیالیت فکر و انطباق ارزش های دینی با دستاوردهای جدید بشری در عرصه های مختلف حقوقی، فرهنگی و اجتماعی بود.

         چنان که در دوران شکوفایی تمدن اسلامی، شاخص هایی چون اقتباس، تعامل و رواداری ضامن پیشرفت بود؛ امروز هم سخت به این شاخص ها نیازمندیم. تفسیرهای هرمنوتیکی و رسمیت بخشیدن به قرائت های مختلف از دین و تجدید نظر در پاره ای از مسائل اجتماعی و اقتصادی منجر به پلورالیسم دینی می شود.